Постсекулярлы қоғам: XXI ғасырдың жаңа әлеуметтік шындығы
Қазіргі заманғы қоғамымыз ерекше бір кезеңді бастан кешуде. Философия, әлеуметтану және дінтану саласындағы ғалымдар бұл құбылысты "постсекулярлы қоғам" деп атайды. Бұл термин діни және зайырлы құндылықтардың бір-бірімен тығыз байланысын көрсетеді. Бүгінгі таңда әлемнің көптеген елдерінде байқалып отырған бұл құбылыс қоғамдық өмірдің барлық салаларына әсер етуде.
Постсекулярлы қоғам: түсінік пен анықтама
Постсекулярлы қоғам – бұл секуляризация үдерісі толық аяқталмаған, бірақ сонымен қатар діннің қоғамдық өмірге қайта оралуы байқалатын әлеуметтік құбылыс. Мұндай қоғамда әртүрлі дүниетанымдар мен көзқарастардың қатар өмір сүруі (плюрализм) байқалады.
Постсекулярлы қоғам ұғымын алғаш рет неміс философы Юрген Хабермас енгізген. Оның пікірінше, қазіргі қоғам діни және зайырлы көзқарастардың қатар өмір сүруіне мүмкіндік беретін жаңа даму кезеңіне өтті.
Постсекулярлы қоғамның тарихи алғышарттары
- Секуляризация дағдарысы
XX ғасырдың соңында толық секуляризацияның мүмкін еместігі анықталды. Адамзат қоғамы діни сенімдерден толық бас тарта алмайтыны белгілі болды.
- Жаһандану үдерісі
Әртүрлі мәдениеттер мен діндердің өзара әрекеттесуі күшейді, бұл діни плюрализмнің дамуына әкелді.
- Әлеуметтік өзгерістер
Қоғамдағы моральдық құндылықтардың дағдарысы діни құндылықтарға деген қызығушылықты арттырды.
Постсекулярлы қоғамның негізгі сипаттамалары
- Діннің қайта жаңғыруы
Дін қазіргі қоғамда жаңа рөл атқара бастады:
- Қоғамдық пікірталастарға белсенді қатысу
- Әлеуметтік мәселелерді шешуге атсалысу
- Мәдени құндылықтарды сақтау және дамыту
- Моральдық бағдарларды қалыптастыру
- Секуляризммен қатар өмір сүру
Зайырлы және діни құндылықтардың өзара әрекеттесуінің жаңа формалары пайда болды:
- Діни ұйымдардың қоғамдық жобаларға қатысуы
- Мемлекет пен діни ұйымдардың ынтымақтастығы
- Білім беру жүйесінде діни компоненттің болуы
- Диалог пен толеранттылық
Әртүрлі дүниетанымдар арасындағы диалогтың жаңа формалары дамуда:
- Конфессияаралық диалог платформалары
- Діни және зайырлы қоғам өкілдерінің кездесулері
- Бірлескен әлеуметтік жобалар
- Ғылым мен діннің байланысы
Ғылым мен діннің өзара әрекеттесуінің жаңа формалары:
- Биоэтика мәселелерін бірлесіп талқылау
- Экологиялық проблемаларды шешу
- Әлеуметтік зерттеулердегі ынтымақтастық
Постсекулярлы қоғамның қауіптері мен сын-қатерлері
1. Қоғамның бөлінуі
Қоғамда келесідей бөліністер пайда болуы мүмкін:
- Діни және зайырлы топтар арасындағы қайшылықтар
- Әртүрлі діни бағыттар арасындағы қақтығыстар
- Мәдени және әлеуметтік алшақтық
- Идеологиялық қарама-қайшылықтар
2. Радикализм мен экстремизм
Қоғамда келесідей қауіпті құбылыстар орын алуы мүмкін:
- Діни идеялардың күштеп таңылуы
- Радикалды діни ағымдардың пайда болуы
- Діни экстремизмнің өршуі
- Діни негізде туындайтын қақтығыстар
3. Ғылыми прогреске кедергі
Ғылым саласында туындауы мүмкін проблемалар:
- Ғылыми зерттеулерге қарсылық
- Білім беру жүйесіндегі қайшылықтар
- Ғылыми жаңалықтарды қабылдамау
- Ғылыми-техникалық прогрестің баяулауы
4. Саяси проблемалар
Мемлекеттік басқару саласындағы қауіптер:
- Діни факторлардың саясатқа әсері
- Мемлекеттің зайырлы принциптерінің бұзылуы
- Саяси шешімдердің діни негізде қабылдануы
- Діни ұйымдардың саяси ықпалының артуы
Постсекулярлы қоғамның даму перспективалары
Проблемаларды шешу жолдары
- Толеранттылықты нығайту
- Діни сауаттылықты арттыру
- Мәдениетаралық диалогты дамыту
- Өзара құрметті насихаттау
- Мемлекеттің бейтараптығын сақтау
- Діни ұйымдармен тең қарым-қатынас
- Заң үстемдігін қамтамасыз ету
- Азаматтардың құқықтарын қорғау
- Ғылым мен білімге басымдық беру
- Ғылыми зерттеулерді қолдау
- Білім беру жүйесін жетілдіру
- Инновацияларды дамыту
- Радикализм мен экстремизмге қарсы күрес
- Алдын алу шараларын күшейту
- Заңнамалық базаны жетілдіру
- Халықаралық ынтымақтастықты нығайту
Қазіргі әлемдегі постсекулярлы үрдістер
Батыс Еуропа елдерінде ұзақ уақыт бойы секуляризм үстем болғанымен, қазіргі таңда көптеген еуропалық елдерде дінге деген қызығушылық қайта жанданып келеді. Бұл құбылыс адамдардың дінсіз өмір сүре ал