Қазақстандық шығармашылық топ Түркияда «Сүлейменшілер» тақырыбын зерттеді: пансионаттар, діни ықпал және балалар қауіпсіздігі

Соңғы жылдары Қазақстан қоғамында балаларға арналған пансионаттар, жатақханалар мен жабық форматтағы оқу-тәрбие орталықтарына қатысты сұрақтар жиілей түсті. Ата-аналарды мазалайтын басты мәселе — мұндай мекемелерде балалардың қауіпсіздігі қалай қамтамасыз етіледі, тәрбие мен білім беру мазмұны қаншалықты ашық және діни ықпалдың шегі қайда деген сауалдар.

Осы қоғамдық алаңдаушылық аясында 2025 жылдың тамыз айында Қазақстаннан барған шығармашылық-зерттеу тобы Түркия аумағында арнайы журналистік зерттеу жүргізіп, қоғамда жиі аталып жүрген «Сүлейменшілер» жамағатының қызметіне қатысты бірқатар аспектілерді зерделеді.

«Сүлейменшілер» туралы қысқаша анықтама

Дінтанулық деректерге сәйкес, «Сүлейменшілер» ХХ ғасырдың басында Түркияда қалыптасқан діни-рухани қозғалыс болып саналады. Оның негізін қалаушы ретінде Сүлеймен Хилми Тунахан (1888–1959) аталады. Қозғалыс сунниттік исламның ханафи мәзһабына сүйеніп, Құран оқыту, діни сауат ашу және рухани тәрбие беру бағытында қызмет жүргізіп келеді.

Жамағаттың ұйымдастырушылық моделінің ерекшелігі — білім алушыларға арналған пансионаттар мен жатақханалар жүйесі. Бұл тәжірибе Түркияда ғана емес, өзге елдерде де кеңінен тараған. Қозғалыс өкілдері мұндай орталықтарды әлеуметтік қолдау мен діни-ағартушылық қызметтің бір тетігі ретінде түсіндіреді.

Сонымен бірге, әртүрлі мемлекеттерде бұл форматқа қатысты көзқарастар біркелкі емес. Қоғамдық талқылаулар көбіне ашықтық, бақылау және жауапкершілік мәселелеріне тіреледі.

Пансионаттар: құрылым мен тәуекелдер

Пансионат немесе жатақхана форматының өзі білім беру жүйесінде қолданылатын қалыпты модельдердің бірі. Алайда жабық ортада тәрбие беру белгілі бір тәуекелдерді де жоққа шығармайды. Журналистік зерттеу барысында шығармашылық топ келесі жайттарға назар аударған:

• тәрбие және оқу бағдарламасының мазмұны сыртқы бақылауға қаншалықты ашық;

• балалардың ата-анамен және отбасымен тұрақты байланыс мүмкіндігі;

• педагогтар мен тәрбиешілердің кәсіби даярлығы және жауапкершілік тетіктері.

Мамандардың пікірінше, жабық форматтағы кез келген ортада бақылау әлсіресе, психологиялық немесе идеологиялық ықпалдың күшею қаупі артады. Бұл құбылыс белгілі бір діни жамағатқа ғана емес, жалпы тәрбие институттарына тән ортақ мәселе.

Балалар қауіпсіздігі – негізгі өлшем

Қоғамда балаларға қатысты қауіп туралы ақпараттар тараған кезде, әдетте бірнеше ықтимал фактор қатар аталады:

• психологиялық қысым немесе қорқыту элементтері;

• ата-анадан оқшаулау;

• оқу және тәрбие бағдарламасының мазмұны туралы ақпараттың жеткіліксіздігі;

• тұрмыстық жағдай мен санитарлық талаптардың сақталмауы;

• балаларды ерте жастан белгілі бір дүниетанымға бейімдеу.

Егер мұндай жайттар расталса, мәселе діни тақырып шеңберінен шығып, балалардың құқықтарын қорғау, білім беру стандарттарының орындалуы және мемлекеттік бақылау тетіктері деңгейінде қаралуы тиіс.

Қазақстан үшін өзектілік

Қазақстанның құқықтық жүйесі зайырлылық қағидатына негізделген. Ел заңнамасында кәмелетке толмағандармен жұмыс істеу, сондай-ақ миссионерлік қызметті жүзеге асыру нақты талаптармен реттеледі. Осы тұрғыдан алғанда, кез келген оқу-тәрбие немесе пансионат форматындағы мекеме:

• заңды түрде тіркелуі;

• өз қызметінің мазмұнын ашық көрсетуі;

• ата-анамен тұрақты әрі жүйелі байланыс орнатуы қажет.

Сарапшылар бұл мәселеде нақты бір ұйымды айыптаудан гөрі, бақылау мен ашықтықтың жүйелі түрде қамтамасыз етілуі маңызды екенін атап өтеді.

Ата-аналарға арналған сақтық сұрақтары

Баласын пансионат немесе жатақхана форматындағы мекемеге беруді жоспарлаған ата-аналар үшін мынадай сұрақтарға нақты жауап алу маңызды:

• мекеменің заңды мәртебесі қандай;

• оқу және тәрбие бағдарламасы ашық па;

• ата-анамен байланыс қалай ұйымдастырылған;

• балалардың қауіпсіздігі мен тұрмыстық жағдайы қалай қамтамасыз етіледі;

• педагогтар мен жауапты тұлғалардың біліктілігі қандай.

Қазақстандық шығармашылық топтың Түркияда «Сүлейменшілер» тақырыбын зерттеуі қоғамдағы нақты сұранысты көрсетеді. Ата-аналар мен қоғам үшін басты мәселе — діни көзқарастардан бұрын, балалардың қауіпсіздігі, тәрбиенің ашықтығы және заң талаптарының сақталуы.

Бұл тақырыпты талқылауда эмоция мен болжамға емес, дерекке, құқықтық нормаларға және баланың мүддесіне негізделген теңгерімді көзқарас қана қоғамдық тұрғыдан пайдалы нәтиже бере алады.